در شرایط امروزی که مسائل زیست‌محیطی بیش از هر زمان دیگری اهمیت پیدا کرده‌اند، مدیریت صحیح فاضلاب به یکی از دغدغه‌های اصلی جوامع تبدیل شده است. برای ارزیابی کیفیت فاضلاب و سنجش میزان آلودگی آن، شاخص‌هایی مانند BOD و COD نقش بسیار مهمی ایفا می‌کنند. این دو معیار، که به ترتیب نشان‌دهنده میزان نیاز بیولوژیکی و شیمیایی اکسیژن هستند، کمک می‌کنند تا وضعیت فاضلاب از نظر آلودگی و اثرات احتمالی آن بر محیط زیست بهتر درک شود. در ادامه علاوه بر بررسی تفاوت‌ها و نسبت این دو شاخص، به کاربردهای آن‌ها در طراحی سیستم‌های تصفیه فاضلاب و اهمیت پایش مستمر این پارامترها نیز پرداخته خواهد شد، چرا که بی‌توجهی به این موضوع می‌تواند تهدیدی جدی برای منابع آبی و سلامت انسان‌ها باشد.
BOD چیست؟
BOD یا Biochemical Oxygen Demand به معنای «تقاضای اکسیژن بیوشیمیایی» است. این معیار نشان‌دهنده مقدار اکسیژنی است که میکروارگانیسم‌ها برای تجزیه مواد آلی موجود در فاضلاب نیاز دارند. به عبارت دیگر، BOD نشان‌دهنده آلودگی بیولوژیکی فاضلاب است. هرچه مقدار BOD بیشتر باشد، نشان‌دهنده آلودگی بیشتر و نیاز به اکسیژن بیشتر برای تجزیه مواد آلی است.
اهمیت BOD
اندازه‌گیری BOD به ما کمک می‌کند تا میزان آلودگی فاضلاب را ارزیابی کنیم و بفهمیم که آیا این فاضلاب می‌تواند به محیط زیست آسیب برساند یا خیر. استاندارد BOD معمولاً در مدت ۵ روز در دمای ۲۰ درجه سانتی‌گراد اندازه‌گیری می‌شود و به عنوان یک معیار اصلی در مدیریت فاضلاب به کار می‌رود.
COD چیست؟
COD یا Chemical Oxygen Demand به معنای «تقاضای اکسیژن شیمیایی» است. این معیار نشان‌دهنده مقدار اکسیژنی است که برای اکسیداسیون مواد شیمیایی موجود در فاضلاب نیاز است. COD شامل مواد آلی و غیرآلی است و به همین دلیل معمولاً مقادیر بالاتری نسبت به BOD دارد.
اهمیت COD
اندازه‌گیری COD به ما این امکان را می‌دهد که بدانیم فاضلاب چقدر آلودگی شیمیایی دارد و چه مقدار اکسیژن برای تجزیه آن نیاز است. این معیار به ویژه در فاضلاب‌های صنعتی که ممکن است شامل مواد شیمیایی خطرناک باشند، اهمیت بیشتری دارد.
فرق بین BOD و COD فاضلاب چیست؟
تفاوت اصلی بین BOD و COD به نوع آلودگی‌ای برمی‌گردد که هرکدام اندازه‌گیری می‌کنند. در حالی‌که BOD بیشتر میزان آلودگی‌های بیولوژیکی و مواد آلی قابل تجزیه توسط میکروارگانیسم‌ها را نشان می‌دهد، COD دامنه گسترده‌تری دارد و علاوه بر این، آلودگی‌های شیمیایی موجود در فاضلاب را نیز در نظر می‌گیرد. به بیان ساده‌تر، BOD بیشتر شاخصی برای سنجش فعالیت میکروبی است، اما COD نشان‌دهنده تمام ترکیبات شیمیایی و آلی است که در آب یا فاضلاب وجود دارند. در همین راستا، خدمات تخصصی مانند تخلیه چاه تهران اهمیت زیادی پیدا می‌کنند، زیرا با بررسی دقیق این شاخص‌ها و رفع مشکلات احتمالی در شبکه فاضلاب، می‌توان از آسیب‌های زیست‌محیطی و هزینه‌های سنگین تعمیرات جلوگیری کرد.
نسبت BOD به COD
نسبت BOD به COD یکی از معیارهای مهم در ارزیابی کیفیت فاضلاب است. این نسبت می‌تواند به ما بگوید که آیا فاضلاب بیشتر به مواد آلی بیولوژیکی آلوده است یا به مواد شیمیایی. به طور کلی، نسبت BOD به COD در فاضلاب‌های شهری معمولاً بین ۰.۲ تا ۰.۸ است. هرچه این نسبت بیشتر باشد، نشان‌دهنده آلودگی بیولوژیکی بیشتر و هرچه کمتر باشد، نشان‌دهنده آلودگی شیمیایی بیشتر است.
فرق بین روش اندازه‌گیری BOD و COD فاضلاب
روش سنجش BOD و COD تفاوت‌های اساسی با هم دارند. در اندازه‌گیری BOD، نمونه فاضلاب در شرایط مشخص و کنترل‌شده قرار داده می‌شود و طی پنج روز، مقدار اکسیژنی که توسط میکروارگانیسم‌ها مصرف می‌شود محاسبه می‌گردد. این آزمایش بیشتر به بررسی قابلیت تجزیه زیستی مواد آلی می‌پردازد. در مقابل، برای تعیین COD از مواد شیمیایی اکسیدکننده قوی استفاده می‌شود تا تمامی ترکیبات آلی و حتی برخی مواد غیرقابل تجزیه زیستی موجود در فاضلاب، اکسید شوند و میزان اکسیژن مورد نیاز این واکنش‌ها اندازه‌گیری می‌شود. توجه به این دو روش به طراحان و کارشناسان کمک می‌کند تا تصویر دقیقی از سطح آلودگی فاضلاب داشته باشند. همچنین در کنار این بررسی‌ها، خدماتی مثل لوله بازکنی زنجان می‌توانند در نگهداری و بهبود عملکرد شبکه‌های فاضلاب شهری و خانگی مؤثر باشند.
فرق بین حد مجاز BOD و COD فاضلاب
هر کشور و منطقه‌ای استانداردهای خاصی برای حد مجاز BOD و COD فاضلاب دارد. این استانداردها معمولاً بر اساس نیازهای محیط زیستی و سلامت عمومی تعیین می‌شوند. به عنوان مثال، در بسیاری از کشورها، حد مجاز BOD برای فاضلاب‌های شهری معمولاً بین ۲۰ تا ۱۰۰ میلی‌گرم در لیتر است، در حالی که حد مجاز COD ممکن است بین ۱۰۰ تا ۵۰۰ میلی‌گرم در لیتر باشد.
نتیجه‌گیری
BOD و COD از مهم‌ترین شاخص‌ها برای سنجش کیفیت فاضلاب به شمار می‌آیند و هر یک دیدگاه خاصی درباره نوع و شدت آلودگی ارائه می‌کنند. آشنایی با تفاوت‌ها و نسبت این دو معیار به مدیران و کارشناسان کمک می‌کند تا تصمیمات دقیق‌تر و موثرتری برای تصفیه و مدیریت فاضلاب اتخاذ کنند. در این مسیر، مسائل عملی مانند گرفتگی لوله‌ها نیز اهمیت پیدا می‌کنند و استفاده از خدمات تخصصی مانند لوله بازکنی رشت می‌تواند در حفظ عملکرد بهینه شبکه فاضلاب و جلوگیری از مشکلات جدی نقش بسزایی داشته باشد. ترکیب دانش فنی، بررسی شاخص‌های آلودگی و نگهداری اصولی، راهکاری مؤثر برای حفاظت از محیط زیست و سلامت عمومی است.
